English

Totokoan buan te rongorongo (data)

Totokoan am data bwa e na aki bua ke e na aki roko i nanon baia aomata aika e riai n aki nakoia bon teuana ae e nang kakawaki n am kawai n totoko n te IT….ao te tararua n te bong teuana ma teuana. Taian kanganga aika ana riki man waaki aikai bon uruakan tuan rongorongo aika ana riai n raba ao n aki ataaki (confidentiality breach), taian tua ibukin aki iran te tua ke babaire, te mwakuri ni karaba ibukin karekean rongorongo aika ana riai n raba ke n aki ataki (espionage), buan te mwane (nakon am bitineti, am taan mwakuri ao taan bobwai) ao kerikakin kinakin am bitineti (reputation). 

Taian Kanganga

  • Te kimoa, te bua ae e aki kantaningaki ke katotoan taian data n akea te kariaia i aon taian devices aika kona n uouotaki (n aekakin laptops, tablets, smartphones ao USB-connected devices).
  • Te data ae kanakoaki n te email n te aro ae aki eti.
  • Te data e katokaki n te website, ftp site ke cloud-based storage n te aro ae e aki eti.
  • Te data ae boretiaki n te aro ae aki eti.
  • Te data ae anaki man te kambwana i aon te CD ke DVD.
  • Anakin ao kabonganan, karaian ke kabonakoan te data n te aro ae e aki eti irouia taan mwakuri aika a kitana te tabo ni mwakuri ke taan mwakuri aika a babakanikawai ke naake iai nanobuakaia.

Kamanoa am data

A mwaiti kawai ae ko kona ni kabonganai ibukin kawakinan am data:

  • Karaoa kamatebwaian kanganga n rinanoni rongorongo aika a kawakinaki i aon ana network te kambwana, n te cloud (te tabo are a kawakinaki iai taian data) ao i aon te device teuana ma teuana, antai ae e kona n rinnako iai ao taian kanganga ngkana a bua rongorongo akanne.
  • Bairea te document n te karinan e aonga ni kai ataki karinan n rongorongo aika ana riai n raba ao n aki ataki.
  • Baireia bwa antai ae e kona n rinnako nakon te data man katean access levels.
  • Karaoi ao kamatoai kainibaire aika kirati ibukia taan mwakuri bwa tera ae a kona ni karaoia ma ana data te bitineti ke data aika ana riai n raba man aki ataki. Reireia taan mwakuri.
  • Reireinia taan mwakuri iaon diligence (karaoan te mwakuri ma te taratara ao te mwakuri raoi) ibukin te kariaia ni karekean te data, ao aomata ae e na roko irouia te email ao cc lists.
  • Katoka ke kauarerekea kabonganan taian devices aika a kona ni uouotaki.
  • Kamatei USB ports
  • Karaoa te kainibaire ae matata ibukin BYoD (Bring Your Own Device) 
  • Encrypt taian data ma te kambwana ae tiaki ti teuana (corporate data).
  • Iangoa kaboan aron totokoan buan taian data online (commercial Data Loss Prevention solution).

Jagon Baster

USB

Universal Serial Bus: te kawai n reitia kaombiuta ao peripherals n aron te external storage, te keyboard ao te MP3 players.