English

Te Cloud (te bwai ae kona ni kawakina am data irarikin are ko kawakinna n te kaombiuta)

Ai bon angina ngkai ke ngkana tiaki, taian tabo ni mwakuri (organisation) a onimakina te mwakuri ma te cloud ibukin kawakinan aia data, hosted software ke karaoan te mwakuri nakoia aomata (customers). 

Tabeua katoto aika kinaki ibukin te cloud n aron:

  • Software-as-a-service (SaaS) bon te cloud computing ike ko taneiai ni karina te software n te office kaombiuta ma e a karaoaki n aei rinanon te internet. E rang ataki riki n arana ae ‘‘hosted software’ ke ‘hosted applications’.
  • Infrastructure-as-a-service (IaaS) cloud computing ike ko tangoa te mwawa n te tabo are a bane ni botaki ni kawakinaki iai data ibukin tao te bitineti nakon are ko kaboa teuana te hardware ibukin wakinan am bitineti. Te katoto ae rang tabangaki iaon IaaS bon te website hosting.
  • Taian online data storage ke backup a bane ni kabongana te cloud.

N ikotaki ma kabutan te bitineti ke te kambwana ao n tabetai e kabonganaki naba iai karaoan taian babaire, ma n kabonganan te cloud, e kona naba ni karaoaki te mwakuri ma n te mwenga ke taabo i tinanikun te tabo ni mwakuri.

Taian kanganga

Tera nako aron kabonganan te cloud iroum, e rang kakawaki bwa ko na kawakina am data ao aia data am customers aika mena iroum. E katerei te Ananlyst firm Gartner itiua kanganga aika kona n riki ma n te cloud computing n aron aikai:

  • Te kona n rinnako n te account irouia ake iai kariaiakaia (Privileged user access)

Kawakinan rongorongo aika kakawaki ma te third party (te aomata ae akea rekerekena ke aki rinnako n te waaki) ike kona n reke te kanganga iai ian ae ko a katibanakoa ana IT infrastructure oin am kambwana ao am taan mwakuri ake a boutokaiko.

  • Tararuan am kambwana (Regulatory compliance)

Am customers ke taan bobwai ma iroum a bon mwiokoaki bwa a na tararuaia ma aia data.

  • Bobotakin te data ke rongorongo aika kakawaki (Data location)

Ko aki ataia bwa a kawakinaki ia rongorongo; e kona n ae te tabo teuana n te aonnaba.

  • Maenakon te data ke rongorongo aika kawakinaki (Data segregation)

Am data e kawakinaki irarikin aia data tabeman aomata ao e riki te kanganga ma te encryption are e kona n riki am data bwa akea bongaia ke a uruaki ma n bua.

  • Kaokaia (Recovery)

Tera ae riki n tain te kanganga? Iai te kanganga nakon te data?

  • Te kakae i aona

Te mwakuri ae kairua ke aki rinanon te tua e kona ni kanganga iai aron te kakae.

  • Angaraoina i nanon te maan ae abwabwaki

Tera ae na riki ngkana am provider e kabokonako ke ko a bankrupt (akea am mwane ao ko tarau)?

Ko kona n rinea ae tao ko kamena am software bwa e na mwakuri ma n te tabo teuana ae ko rineia n te cloud ke ko rinea te provider teuana ae anganako te cloud ae bon kaokoro.

Rinean te cloud provider

Kakaea raoi te cloud provider ao kabongana ae bon mwakuri raoi, kambwana aika a bon toamau raoi ao iai kinakia ae tamaroa ao tangirakin aia mwakuri.

A na riai ni kona ni buokiko ngkana e bibitaki kainanom ao am rabwata ke kambwana e tabe n rikirake, a na ata raoi tein ao aron butin am bitineti ao a na kona naba n reitaki ma ngkoe n te aro ae ko ota raoi irouia.

Te provider anne e na riai n ISO 27001 accredited (iai ana konabwai ma onimakinana ae kinaki), are e na kona n ataia bwa am data e kamenaki n te tabo ae kona n ira nanon ana security te aonnaba ibukin taian information ke rongorongo ma tararuan baika kakawaki taekaia, kateimatoan te koaua ma te angaraoi.

Tararuan ao kawakinam n te cloud

Irarikin are rinean raoi am cloud provider, ko riai naba n tarai baikai ibukin kateimatoan manon am data, kateimatoan te koaua ao te angaraoi:

  • Karaua kabonganan te cloud irouia koraki are a kainanoia. Kateimatoa ruamwian mwakuri bwa antai ae rinnako ao tera taian data aika roko iai ao ningai, ao taua naba mwin ae roko n te encryption keys (ngkana e kabonganaki). Bitia ke onea te encryption keys ngkana iai taan mwakuri aika kitana te bitineti.
  • Taraia raoi bwa aia data am customer aika kawakinaki n te cloud e encrypted ke kamaenakoaki n te aro are e na aki kona ni kabonganaki irouia ake akea kariaiakaia. A mwaiti kambwana aika bubura ao a uarereke ake a tia n reke n te kanganga ma te tua ibukin kabwakaia n tararua te data i nanon ana tai n niniaki aia cloud.
  • Kawakina kamaenakon ae e a tibwa tabe n kabonganaki ao ae a maiu ma n mwakuri bwa e aonga ni kanganga te rinnako ma n te development servers nakon data ake a bon maiu ma n kabonganaki.

Te boraraoi ma te Cloud host (Cloud hosting contracts)

E na riai n iai am boraraoi ma te cloud host ae teretere iai:

  • Tera ae na riai ni karaoia te provider ibukim (ao tera ae ae a kantaningaia bwa ko na bon karaoia ibukim).
  • Tain taian mwakuri ke project aika a na karaoaki (n aron ae manra karaoan ke moan karinan te server ae boou).
  • Aron tein te boraraoi i aon te mwakuri – baitira ao nakon te karinan ra ae a na karaoa iai te mwakuri ao ni katoka te kanganga.
  • Aron kaboakia ae matata
  • Te tua ngkana e riki te kanganga ke te waeremwe/birimeren te mwakuri ke uruakan te boraraoi (security breach).

Jagon Baster

Encryption

Te mwakuri ae bita te data nakon te cipher text (te aekaki ni code) ni kamanoa bwa e na aki ataki nanona irouia party aika akea kariaiakaia.

Privileged user access

Te kona n rinnako nakon te kaombiuta ke te data – riki ae kakaokoro i marenaia users n aron ae tera ngaiia ao a katauaki bwa a na noria.

Cloud computing

Karokoan te storage ao te computing capacity ni katoka te user rinanon te internet. E rang kabonganaki riki i bukin te data back up ao hosting applications.

Cloud

Nora te cloud computing.