English

Kaotan ke kaotinakoan te data ae e na riai n aki ataki ae ko karaoia n nanom ke tiaki (Data breaches)/ Iai te kanganga n kamanoan ao tararuan rongorongo (Security Incidents)

Am tabo n makuri (organisation) e na riai n iai aia waaki ibukin tararuan ao ribotinan waaki ke waaki aika tomanako ae kamemerea te rongorongo bwa e na raba n aki ataki, ao onimakinan ke tauraoin taian rongorongo. 

Te babaire ao tararua (management)

E nang kakawaki bwa kanganga (incidents) aikai ana ataki, koreaki taekaia, mwakuri nako iai, e aki rakaraka nako, kuneaki mai iai, ao e manga okiraki n noraki bwa e bon eti e aonga n ae:

  • Karaoaki tauan mwin waaki ibukin kateimatoan kaongoaia stakeholders (aomata ke rabwata aika iai nanoia n te bitineti ma ana waaki) bwa ana atai (ni ikotaki ma te legal department, te reitaki ma te botannaomata (public relations), aomata aika mwakuri n organisation teuana (human resources), agencies ibukin kamatoan te tua, media, industry regulator, taan bobwai, taan kabonakoi bwai ao naake are ko bitineti mangaia.
  • Rongorongo ra aika kainanoaki ni buoka babairean kanganga n aekakin logs, network configuration ao aekakin nako ma rinanin taian rongorongo.
  • Bwai ni mwakuri ra aika kainanoaki ni buoka babairean kanganga n aekakin te specialist tracking ao te analysis software.

Ko kona n babairei kanganga aikai mai nanona (internally), ke iangoa karekean te specialist external resource ibukin kabutan te waaki ngkana e kainanoaki.

Riboti

E na riai ni koreaki n te aro ae matata bwa antai te aomata ae e na ribotinaki nakoina kanganga aikai ae e nakon tein te kanganga ao matoana. Ngkana e riki te kanganga, tanan rabwata aika rekereke ma aio ana kaongoaki bwa e kanga n riki, te rootaki ae e na reke maiai ao tera ae e na karaoaki ke n tia ni karaoaki n taua bwa e na aki rakarakanako te kanganga ao ai katokana.

Te waaki aio e kona ni karaoaki ni kabonganan te kaombiuta (automated) ke tiaki (manual), e nakon buburan, tein ma aron am tabo n mwakuri ao ana IT/rongorongo/ao te kona n tararua (cyber security capability).

Uringa bwa e nakon ana aron am tabo n mwakuri ao  rongorongo aika a tia n niniaki n akea te kariaia, a riai n ribotinaki nakon rabwata n ai aron te data, financial ke/ao am industry regulator.

E bon riai naba n ribotina te kanganga nakon rabwata aika a tabe ma kamatoan te tua.

Rinanoana

Imwin kunean ao kainan kanganga aika a tia n riki, a nang rinanoaki ngkanne bwa e aonga n ataki bwa a kanga n riki, e na kakaeaki taian mamara n te technology ke te kairua ae aki kantaninga ae karaoia te aomata (human error), katautau bwa rotakira am bitineti ao karaoi waaki aika eti bwa e na kauarerekea manga reken riki kanganga ae aekakin aikai.