English

Certification -te kariaia ae kinaki ian te tua ibukin wakinan te bitineti

Te rabwata (organisation) teuana ma teuana ae kabanea ana kona ni kanakoraoa ana tararua nakon ana data, e nang anai riki nanoia taan bobwai ao taan kabonakoi bwaai, bwa ataia ae aia data e na bon tararuaki raoi n te rabwata anne. Ngkai aomata a moanna n ota n taian kanganga, e a rikirake ni kakawaki ae a na kakaea te tia kabonakoi bwaai ke raoia ni bitineti ae te rabwata ae a mwakuri mangaia e waaki ma te cyber security (tararuan taian electronic data bwa ana aki niniaki irouia aomata ae akea kariaiakaia) n te karinan ae onoti. Ngkana ngkoe ae ko wakina te cyber security, ko kona n rinanon te tutuo i bon iaom ke te tutuo ae bwanin (full audit) ni karekea te certification ao te badge ae e kanikinaea ae ko a kona ni waaki ma te karinan n tararua ae kantaningaki. 

Ma e aki nanonaki ikai bwa ko aki kona n niniaki nako (hacked) – ma e nanonaki ae e a nang uarereke kai mwanem ni waaki ni babakanikawai aika a nang kakaraoaki. Te badge e na nang rikirake bonganana ngkai te tautaeka ao rabwata tabeua a moanna n kainanoia taan kabonakoi bwaai ao raoia ni bitineti bwa e na reke moa aia certification imwain ae a wakina aia bitineti. Certification e anganiko naba te kona bwa ko na kamanoaki ian te cyber liability insurance, ma e nakon teina ma arona.

Cyber security standards

E mwaiti taian cyber security standard aika waaki ngkai. E nang kinaki bon te ISO27001, ma e ngae ngke e nang raoiroi ana waaki ni kairiri ao e kinaki i aban tinaniku, ma e nang kanganga ibukia SMEs aika mwaiti n reke irouia bukina bwa e karaoaki ibukia kambwana aika bubura ao e kona n taua te tai ao ni bobuaka. E nang kakawaki n tainako bwa ko na tuoi ana standards tararuan rongorongo (information security standards) tabeua n aia karinan ae e tau ibukin am bitineti.