Taian kanganga
- Ko kona ni mwane ngkoe ma raoraom n taian email ao tareboon aika a kamwaneko bwa ko na kaota am password ao bwaninin rongorongon am account ni kabonganakin website aika a kewe, ke nakoia taan kewe i aon te tareboon.
- Iraeakin rongorongom ke kabongakina ibukin te mwakuri ni kimoa a reke man taian virus ke spyware aika a na kona n karinia taan kimoa n am bank account ao n anai rongorongom riki tabeua ake a kawakinaki n am computer.
Kamanoan am bangke online
- A na riai n aki kaokaotaki taian password ke rongorongo aika a kakawaki ni kaekaan te email, te tareboon ke te reta aika a kewe n roko man am bangke ke kambwana tabeua aika a tararua te mwane – e ngae ngke a tara n ae a bon koaua. A aki kona bangke n kanakoi taian email nakoim ke n tareboniko bwa ko na anga rongorongo akanne nakoia. Ngkana e reitaki am bangke nakoim ao e na bon kabongana raoi aram (tiaki ‘Sir’ ke ‘Madam’) ao tao tabeua riki anga ni kakoaua n aron te postcode (nambwan am kaawa) ke mwakoron nambwan am account. Ngkana ko aki raoi koaua bwa e raoiroi te email, reitaki ma am bangke n aanga n reitaki riki tabeua.
- Kabongana n taai nako te internet ae e mano raoi ngkana ko kan toma ma am bangke online. Kakaea ‘https’ ni moan te address ao tamnein te roka (padlock) ae e oti n te browser frame (te tabo ni kakae). Uringnga, bwa e ngae ngke e ti oti ae e mano te link imarenam ao te tia bwaibwai n te website, ao e aki oti ae e koaua te website anne. Ngaia are ko riai n tuoa raoi te address ibukin taeka aika a bure koreaia, taeka aika a raka ao taian man (characters) ao bwai riki tabeua aika a raka.
- Bon tii kakawara ana website am bangke man karinakin te address n am browser ke kabonganan te bookmark (te tabo are ko kanikinaea) are ko karaoia ibukin kabonganan te website ae e eti. Reitaki n tainako ma te bangke ngkana ko kakoaua raoi bwa e a tia ni kabonganaki rongorongom.
- Taraia raoi bwa a mwakuri raoi ao man tia ni kabouaki am antivirus/antispyware software (ibukin totokoan te virus) ao e mwakuri te firewall (te software are e na totokoia aomata n rin n am kombiutake network) imwain ao ko log in (rin) n am bank account.
- Kabongana te password ao te PIN ae e kakaokoro ibukin teuana te website.
- Kabonganai taian password ao PIN aika a kanganga atakiia. A na riai n aki kaotaki taian Password ao PIN nakoia aomata tabeman irarikin te aomata are e bon anganaki. A na riai n aki koreaki ke kawakinaki i nanon taian kombiutake tareboon.
- Karekeia uoman taan kariaiai nakon te bangke riki ibukin karaimwaneaika a riaon te mwaiti ae e a tia ni katauaki bwa e na totoka te mwakuri n ira.
- Kaotako raoi n am bangke bwa antai ae e na tabena te kabua are e reke man te mwakuri n ira. Wareka raoi tuan aia boraraoi ao ngkana ko nanououa, reitaki ma te manatia ibukin te bitineti n am bangke.
- Ngkana iai te tareboon ae e kewe n roko man am bangke ke kambwana tabeua aika a tararua te mwane ao ko tuangaki bwa ko na tareboonia, karaoia man te tareboon teuana ke tataninga 5 te miniti mai nano imwain ae ko tareboon. A kona taan kimoa n tautaua te raain ao n ibiti nambwa ake a kaoti i aon am tareboon.
- Ngkana ko nora te raka ni karaimwanei aon am statement, waekoa n ribotinna nakon am bangke.
- Katokii rokon taian paper statement ao karaoa am online banking aika a roroko aia kauring i aon am tareboon.
- A kai anaaki ao man warekaki taian paper statement.
- Karekea te Windows updates ae e boou
- Ko na riai ngkoe ma raom ni mwakuri n aki karaoi ami online banking man taian kombiutaaika a kabonganaki iroun te botanaomata (n aron n te tabo n internet).
- Taratara raoi am screen mai irouia taan ‘kaninganinga’ (shoulder surfers)
- Tai taku bwa a mano riki keyboard (i aon te screen) nakon keyboard ake bon iai rabwataia (bwa aongkoa a aki kona n rotaki n te malware n ai aroia keystroke loggers – taan iraea te bwanin rongorongon am log in n akean am atatai). A bon uaia ni kakai rotaki n te mwakuri n ira.
Kabonganan kakoaua aika uoua
Angiia bangke a kabongana te two factor authentication ni karekea riki te kakoaua ibukin kinakim ae matoatoa riki nakon tii kabonganakin taian password. Two factors bon ‘tebwai ae ko ataia’ (riki bon am username ao password) and ‘am bwai ae iai iroum’, n aron am bank card ae iai ana card reader, ke tao bon te device ae bon okoro n aron ana SecureKey te HSBC. Te code are ko anganaki, e bon ti onoti ibukim, ao e kakaokoro ni katoa te tai are ko log in iai.
Software n raka ibukin kamanoan am bangke online
Tabeua bangke a katauraoa te software n raka ti ibukin kamanoam ngkana ko bangke online. E kona n reke n te download ae akea boona man taian bangke aikai ao e kamanoa raoi te karaimwaneirarikin are bon am software are ko kakabongana ibukin kamanoan am internet.
Tabeua riki rongorongo
A bane bangke n iai irouia rongorongon te online security i aon aia website, n ikotaki ma rongorongon mwakuri n ira aika a tanoata. Ngkana ko a tia n rotaki ni mwakuri n ira aikai, riboti nakoia bureitiman ao am bangke n te tai ae waekoa.