Te ara ae ko karaoia bwa ti angan rinakom n tuoi am bwai n te kaombiuta.

E tabangaki kabonganan taian password n ikotaki ma am username. Ma, i aon sites aika a mano, a kona ni kabonganaki naba irarikin kawai tabeua ibukin kinakim n aekakin te PIN ae kaokoro ao/ke rongorongo aika a kai uringaki. N tabeua cases, ko na tuangaki bwa kona karina ti tabeua characters n am password, ibukin kamanoam riki.

Te Kanganga ni Kabonganan Passwords Aika a Kai Ataki

• Aomata aika a karaoia bwa aongkoa ngkoe ni karaoi mwakuri ni kewe, babakanikawai ao mwakuri aika urua te tua n ikotaki ma:  
• Ninian nako am account n te bangke 
• Kaboan bwaai online n am mwane 
• Karaoia bwa aongkoa ngkoe i aon taabo n reitaki online ao sites ibukin te reitaki ni karekenano 
• Kanakoan emails ian aram 
• Ninian rongorongo aika a na riai n aki ataki ae a mena i aon am kaombiuta.  

Rinean passwords aika a rianako raoiroia

Karaoi aikai:

• Kabongana te password n tainako. 
• Ni karaoan te password ae e kanganga atakina, ti rinea n aki akaka teniua taian taeka. Taian nambwa, kanikina ao ikotan te letter ae man bubura ao man uarereke a kona ni kabonganaki ngkana ko ataia bwa ko kainanoa karaoan te password ae e kanganga atakina, ke te account ae ko na karaoa te password i bukina e kainanoa ae tiaki ti taian letters.  
• Iai riki kawai tabeua, aika aki matoa ao n katawe tuaia (rules), ma ko riai n iangoi tabeua ibuobuoki aikai: 
• Rinea te password ae e na riai ni waniua manna (e raka riki ngkana ko kona, bwa passwords aika abwabwaki a kanganga atakia ke uruaia irouia criminals), ikotakin taian letter aika a man bubura ao aika a man uarereke, taian nambwa ao taian kanikina n te keyboard n aekakin @#$%^&*()_+. (te katoto SP1D3Rm@n – katoton spiderman, ma taian letters, nambwa, te letter ae man bubura ao e uarereke). Ma, taraia bwa tabeua ma ibuakon punctuation marks a kona ni kanganga karinaia i aon taian keyboards ma i abatera. Uringa naba bwa bitakin taian letter nakon taian nambwa (te katoto E nakon 3 ao i nakon 1) bon taian kawai (techniques) ae a nang ataki irouia criminals. 
• Mwanewen te kuna ae aomata tabemwang a aki babane aia tai ma ngkoe. 
• Moan aran tinaia tabemwang (tiaki moan aran oin tinam). 
• Rinei taeka aika ko atai, te katoto ‘Tramps like us, baby we were born to run’ ao ana te moan character man moan taian taeka akanne ni karekea ‘tlubwwbtr’ 

Tai:

• Kabonganai aikai bwa am passwords: 
• Am username, oin aram ke aran am bitineti. 
• Araia kain am utu ke am man (pets). 
• Am bong ni bung ke aia bong ni bung kain am utu. 
• Am tiim ae ko tatangiria n te butiboro ke F1 ke taeka riki tabeua aika a kakai ataki ma te atatai ae uarereke i bukim.  
• Te taeka ae ‘password’. 
• Taian nambwa aika reitinako. 
• Teuana te taeka n te dictionary ae e nang kakabonganaki , ae e kona n ataki n taian hacking programs. 
• Ngkana ko rinea am passcodes ke PINS aika taian nambwa, tai kabonganai nambwa aika rinan rake ke rikaki (te katoto 4321 ke 12345) nambwa aika okioki (n aekakin 1111) ke keypad patterns aika a kakai kinaki (n aekakin 14789 ke 2580).  

Tararuan am Passwords

• Bon tai kaota am passwords nakoia aomata. Ngkana ko taku bwa temanna te aomata e a tia n ata am password, bitia n te tai ae waekoa.   
• Tai karina am password ngkana iai aomata aika a kona n noora te bwai ae ko taibinna.  
• Bibitakin passwords e aki kaungaki, ma ti ngkana taian account a tia n niniaki n akea am kariaia, n te case aio ao ko na riai n bita am password n te tai ae waekoa. Aio e kona naba ni karaoaki ngkana te account ke te website ae ko kabongana ma te login details ae titebo e a tia naba n niniaki n akea am kariaia.  
• Kabongana te password ae kaokoro ibukin te website teuana ma teuana. Ngkana ti teuana am password, te criminal e kona n urua n karekea rinnakona nakon bwai ni kabane.  
• Tai kaokioki passwords (te katoto password2, password 3). 
• Ngkana ko kan korei passwords bwa ko aonga n uringi, biti (encrypt) aron koreaia n te aro ae ko taneiai iai ma karaoi bwa a na aki kona ni warekaki irouia tabemwang.  
• Te kawai teuana riki ibukin korean taian password bon man kabonganan te online password vault ke safe. Kakaei kairiri ma iango iaon aio ao taraia bwa are ko rineia e mano ao e kinaki.  
• Tai kanakoa am password n te email. Akea te firm ae kinaki ae e kona n tuangko bwa ko na karaoa aio.  

Koauana kai ko na riai ni kabonganai passwords aika kakaokoro i bukin am account teuana ma teuana bwa ibukin ae e na kanganga uringaia. Iangoa kabonganan teuana mai buakon password vaults aika mwaiti aika tauraoi i aon te internet, ma wareki reviews (aia taeka aomata) ao karekei taian kairiri ma iango 

Password Vaults/Safes (te program ae kawakini usernames ao passwords aika a kanganga atakia n te tabo ae mano).

E mwaiti taian password vault (e kinaki naba n arana ae password safes ke n te taeka teuana) aika tauraoi ibukin kabonganaia iroum – iai ae a kaboaki, ao iai aika akea boia. Aikai are ko kona n kawakini am passwords n teuana te tabo ae ko kakai rinnako iai n te aro bwa ko aki riai n uringi ni kabane, ke ni korei. Ko aki tangiria bwa ko na uringa teuana te set n rongorongon am login. 

Ko riai ni wareki reviews ao ni karekei kairiri ma iango imwain ae ko karini am passwords n teuana te vault. E nga ae ko rineia, ti kaunga ae e na riai n iai iai uoua te factor authentication (2FA) – n taekana teuana, e kanakoa te code nakon am mobile ke device tabeua, ike ko na riai ni karinna inanon te password vault bwa ko aonga ni kona n rinnako, kanga e kuri n titebo ma ngkana ko na kamatoa am bwakamwane n te bangke online.  

I bukin kamanoam riki, ti kaungako bwa kona encrypt passwords ni kawai tabeua imwain ae ko karini n te vault, e ngae ngke ti ataia bwa taan kakabongana, tiaki aio kawaina ae e kakabonganaki n tainako.  

Taratarakin ma kabutan (controlling) taian user account

Aomata ni kabane aika a kabongana te kaombiuta a riai n karaoi oin aia user account n te aro bwa ti ngaia aika a kona n rinnako n aia files ao programs. Te user account teuana ma teuana a riai ni kona n rinnakoaki ti man karinan te username ao te password bwa e aonga ni mano oin aron/kinakin te tia kabongana. Teia user account tabeua e kona naba ni karaoaki n taian user accounts (ni ikotaki ma parental controls (ti Windows Vista ke Windows 7). 

Tai kabongana te account ni katoa bong ae iai iai te administrator privileges (te program ae e totokoia users bwa ana karaoi aia waaki/mwakuri), bwa te malware (te program ae e kona n rinnako n am kaombiuta n akea te kariaia) e kona n reke irouna te administrator priviledge aio.  E ngae ngkana bon ti ngkoe te user, bon karaoa te administrator account ae ko na kabongana ngkana ko tangiria bwa kona karaoi mwakuri n aekakin karaoan programs ke bitan te system configuration, ao teuana te ‘standard user’ account bwa am account. Ngkana ko aki rinnako (logged in) bwa te administrator, ko na tuangaki bwa kona karina te administrator password ngkana ko install te device drive ke program ae e boou. Ko kona n tararua (manage) taian user account n te Windows Control Panel. 

Hunt the Password man Get Safe Online i aon Vimeo.