Antai riki ae e na reke nte kanganga?
- Te roronrikirake aika a kona n irekereke riki n te cyber criminality bon te roronrikirake aika e nang babane nanoia n te technology.
- Aio e kona n nang kakorakoraki riki man nanoia ae babane n te takakaro online (gaming), ae e kona n karokoia n taian websites ao forums (taabo ni maroro) aika a kona n tibwai cheat codes (codes aika kewe ibukin computer game). Scenarios aikai a kona n riki bwa te tabo ni kabung ibukin malware coding ao tabea cyber criminality.
A bae n aki nang kaitaraki ni kanoan aia technology syllabus man aia reirei, kauarinan ke kuura n reirei aika rietata n tabeua (ma tiaki ni kabane) cases, te roronrikirake aikai a reke irouia aoraki ae te autism ke Aspergers Syndrome. Te kakae (research) ae karaoaki man te UK’s National Crime Agency (NCA) e kunea bwa te roro ae 12 te ririki a nang kakai karikirakea irekerekeia n te cyber-dependent criminality. Tabeua kanuanga aika bubura mwaneia, ma ibukia tabwemwang te takete bwa e na tia te challenge anne, karekean te namakin n tokanikai ao ni kona n reke te ‘badge of honour’ inanon aia kurubu. Angia aika rotaki a taraia bwa e uarereke te anga ae ana kaitibo iai ma kamatoan te tua, ma tabeman a bon ataia bwa aia mwakuri e titebo ma aia mwakuri taian criminal.
- Ngkoe ae te karo ke te tia tararua, ko bon kona n aki nang kantaninga te mwakuri n criminal aio ngkana temanna te roronrikirake n am auti e kabanea ana tai ae rawata online, ma n te koaua ao ko taku bwa a kamanoaki ngkai a mano inanon te auti (safe indoors).
Kanganga aika kona n riki
- Kawarakim irouia aobitia are a tabe ma kamatoan te tua ibukin te kauring ke bon te kaburebure, te katua ao/ke bon te kabureaki.
- Ana moti te court ibukin kauarerekean te tai ni kabongana te internet.
- Tauan mwin bwaai iaon mwakuri ni kewe, ae kona n roota am reirei ke karekean am mwakuri.
Aekakin nako te cybercrime
- Cyber-dependent crimes (ke ‘pure’ cybercrimes) bon mwakuri ni kewe ae kona ni karaoaki ni kabonganan te kaombiuta, kaombiuta networks ke tabeua aekan te information communications technology (ICT). Te katoto iaon te cyber-independent crime bon te denial-of-service-attack, ae karaoaki bwa e na kaonrakea te website n te traffic bwa e aonga n toki mwakurina.
- Cyber-enabled crimes bon taian waki aika urua te tua aika a kona n rikirake n aia tikeera ke ko kona n roko iai man kabonganan taian kaombiuta ma te internet. Katoto bon te online-mass marketing frauds ao keweaia taan bobwai (consumer scam).
Ngkana iai am raraoma
Ngkana ko raraoma bwa natim ke te ataei ae ko kina e karaoi mwakuri aika aki eti, ko riai n reitaki ma te botaki n bureitiman.
Careers using coding and other computer skills
A bon nang mwaiti anga ibukia te roronrikirake bwa ana kona n bita aia tarena iaon te coding ke n te kaombiuta nakon te mwakuri ae karaunano ao ni kareke mwane. Uarereken te konabwai n te cyber n te aonnaba ea karekea te anga ae mwaiti n te gaming, taabo n reitaki ao ni kambwana tabeua ibukin te technology, ao n te tautaeka ke agencies are a tabe ma kamatoan taian tua.
Taiaoka nori links aikia ibukin kairam:
IMMERSIVE LABS
E aki kaboaki nakoia ataein te reirei – online browser-based virtual learning for all abilities www.immersivelabs.com
CYBRARY
Te reirei iaon te cybersecurity ae akea boia online ma irabubua te course ae ko kona n rinea nanom maiai http://wwwcybrary.it
KHAN ACADEMY
Videos, kataneiai, programmes iaon cybersecurity aika akea boia online www.khanacademy.org
Video
Tamnei n te UK NCA’s video ibukin buokaia te roronrikirake bwa ana karaoi aia cyberchoices aika a raoiroi.