English

Ransomware

Ransomware bon karinanin naba te malware ae e angania taan ioawa te korakora bwa a na kona n rokana te kombiuta man te tabo ae e raroa – ao imwiina a manga kaota te pop-up window nakon te tia bwaibwai ke te aomata ae kabongana te kombiuta bwa e na rokanaki ni karokoa e a tia ni bwaka te mwane. 

tabetai, bon ti nambwan te keypad iaon te kombiuta are e rang kakabonganaki ibukin karinan te PINte kabwakamwane nakoia taan ioawa

Rinanin te ransomware aika a tabangaki taai aikai bon CryptoLocker ao WannaCry. 

Iai naba te bukibuki ibukin te mwakuri ae tabuaki iaan te tua ke tamnein te bwaitingako ae kona n oti n tabetai i aon te screen are e roka, n te aro are e a rang kanganga irouia taan kabongana te kombiuta bwa a na bubuti buokaia irouia tabemanngaia are a waekoa ni kabwaka te mwane nakoia taan ioawa. 

Kanganga

kona n rotaki am kombiuta n te ransomware n aron te CryptoLocker ke WannaCry ngkana tiaki nanom ni kan: 

  • Kauka te attachment n te email ae e kona ni karekea te kanganga. 
  • Kauka te link ae buakaka n te email, rongorongo aika a  

kataweakite tabo n reitakike tabeua riki website. 

  • Kawaran te website ae buakaka – angin te tai iai tamnein te bwaitingako i aoia. 
  • Kauki files aika a tia n rotaki man kambwana aika a karaoa te web-based digital file delivery (n aron HighTail – arana mai mwaina YouSendItao Dropbox). 
  • Kauki macro aika a buakaka n taian application documents n 

 aron word-processing spreadsheets etc). 

  • Katomai bwaai aika a toma n te USB ae a rotaki (n aron memory sticks, external hard drives, MP3 players). 
  • Karinakin CDs/DVDs aika a buakaka i aon am kombiuta. 

Totokoan te Ransomware

  • Tai kaekai ke kauki links aika a iri ma emails aika a aki tangiraki ke spam emails man kambwana ke aomata aika ko aki kinaia. 
  • Ti nakon websites aika ko ataia bwa a kinaaki. 
  • Kakaboua am software ao apps n taainako – ikotaki ma operating systems – n te tai ae e waekoa. 
  • Taraia raoi bwa a mwakuri ao ni kabouaki am internet security software ao firewall imwain ae ko kabongana te intanete. 
  • Karaoa te backup n taainako ibukin am data ni kabaneao ni kaeweaki naba nakon te bwai ae e toma ma te USB ao e kawakinaki i tinanikun am kombiuta. E karaoaki aio ibukina bwa tabeua ransomware a kona naba ninia am tabo ni kawakin bwai n te cloud. 

Ngkana iai te ramsomware i aon am kombiuta

  • Ngkana ko na kakaea ao n kamaunai ransomware ao software aika a buakaka aika a tia ni karinaki n am kombiutakamaiua te full system scan ma te security software ae e botau ao n tia ni kabouaki 
  • Ngkana tia n rokanaki am kombiuta n te ransomware, karekea te buoka mai irouia taan rabakau aika a onimakinaki 
  • Uringnga ae e ngae ngke e a tia ni kabwakaki te mwane nakoia taan ioawaburenibwai ae a na kauki files. 

Ngkana ko a tia ni kabwaka te mwane ibukin kaukan taian files

  • Ribotina te kanganga ae riki nakoia bureitiman. 

Jagon Baster

USB

Universal Serial Bus: te kawai n reitia kaombiuta ao peripherals n aron te external storage, te keyboard ao te MP3 players.

PIN

Personal Identification Number – ana number te aomata ae kinaki iai.

MP3

Te technology ae kabonganaki ni kawakina te sound files, riki ibukin te music ke te podcasts.