Taian kanganga
-Mwakuri aika karioaki e kona ni kairiko nakon kimoakin rongorongom.
-Emails ni kewe e kairiko nakon norakin websites ni babakanikawai.
-Rokon tareboon aika scams a kamwaneia aomata bwa a na kakoaua te interview i bukin te mwakuri iaon te tareboon.
-Taan kammwakuri n te auti aika kewe aki kona n anganiko am mwane imwin karaoan te mwakuri, ke boon mwin am postage ke karaoan tabeua tareboon.
-Ko kamwaneaki bwa ko na kabwaka te mwane ibukin kateirakeam n te mwakuri.
-Ko kamwaneaki bwa ko na kabwaka te mwane ibukin te police check ke te security check ae bon akea.
-Kamwaneaki bwa ko na kabwaka te mwane ibukin katamaroan am resume ke cv ibukin karekean am mwakuri.
-Ko aki ataia ae ko a ira buakon te mwakuri n aki ako.
-Kaotakin nako rongorongom ke taekam ma taekan am mwane iaon am resume ke am cv.
-Taan kimoa a rinnako inanon am account.
-Ko aki ataia ao e a manga tuangaki am mataniwi ae ko a manga kakaea am mwakuri teuana.
-Ko aikoa raoi mano irouia am mataniwi n akea am atatai.
-Ko a reke irouia viruses ma spyware.
Te tabo ni kabaeara ibukin te mwakuri ae mano (Safe Job Site Registration)
- Ngkana ko kabaea aram n ana site te tabo ni mwakuri, te moanbwai ko na taraia bwa te site anne e kinaki ao iai te address n ana tabo ae e tei iai ao nambwan ana tareboon.
- Angiia sites ibukin taabo ni mwakuri anganiko nanom bwa ko tangira ae e na ‘public’ am profile, e na ‘aki taekinaki’ ke e na ‘aki kona ni mena ibuakon te kakae’. Taabo aikai a na bon kabwarabwara te kaokoro, ao kona riai n rinea ae ko tangiria ibukim.
- Ko na bon aki kaota baika kakawaki ibukim n aron am National Insurance number, nambwan am bebwa ni kabuti kaa, nambwan am account ma te bangke, passport nambwa ke am bong ni bung.
- Rinea ao kabongana te password ae mano ao tai kaotia nakon temanna.
Resume ae mano (Safe Resume)
Tai kaoti baika kakawaki ibukim n aron am National Insurance nambwa, nambwan am beba ni kabuti ka, am account n te bangke, am credit card, passport nambwa ke am bong ni bung.
Totokoa te karaimwane ae bure (Avoiding Money laundering)
Tabeua mwaane ake a kimoaki a karaoaki irouia taan ioawa ni kabongana aia account aomata tabeman n te bangke ni kamwaing mwaane ni kimoa. Tai kaoti taekan am account n te bangke ni karokoa ko ataia bwa e reke iroum te mwakuri ao ko ataia bwa bon te tabo raoi ni kammwakuri.
Totokoa te Scam (Avoiding Scams)
Ngkana e roko iroum te email ae taku bwa ngaiia taan kammwakuri ao a nora am cv n te job site, taratara raoi ngkana ko kauki taian links ao kakoaua bwa ko bon nakon ae bon te koaua.
Te Kammwakuri ma n te Mwenga (Work at Home Schemes)
Te kammwakuri ma n te mwenga bon teuana mamaten nanoia taan kimoa. Taratara raoi ibukin te envelope – stuffing, te assembly work ao te medical billing ke claims processing (karinan nako ni mwakuri aika kona ni karaoaki ma n te mwenga). Taani kamwakuri n te mwenga a tauraoi n tainako ni kaekai titiraki ibukin te kan ota iaon aia programme. Aio tabeua titiraki ae ko kona n taekin:
- Baikara mwakuri aika ko na karaoi (tuanga te tia kamwakuri bwa e na kaoti bwaai ni kabane n te mwakuri).
- Ngkana ko na bwakabwai ke ko na kaboaki iaon te commission.
- Antai ae na kabwaka boom.
- Ningai ae na reke iai am moan bwakabwai.
Rongorongo riki tabeua
- Taraia raoi bwa bon te oi n tia kamwakuri ae ko na karaoa am interview ma ngaia, ao ko mano ma n aki kumeaki n ae aki raoiroi.
- Tatarai naba anga ibukin mwakuri iaon social media are mena iai am profile.
- Taraia naba bwa e mwakuri ao e update am antivirus/antispyware ao te firewall imwain ae ko online.
- Nora te UK SAFERjobs website (www.safer-jobs.com) ibukin riki te kamatata bwa ko na kanga n teimatoa ni mano inanon kakaean am mwakuri.