E ngae ngkana ko bon kabongana am bwai – ke taian kaombiuta ake a mena inanon te internet cafēs ma taabo n tango boki (libraries) – e na bon bae n iai taian kanganga ngkana ko aki taratara raoi.
Taian Kanganga
- Aomata a kona n rinnako inanon te bwai ae ko karaoia online ngkana ko kabongana te wireless network ae aki mano ke ko iraea.
- ‘Shoulder surfing’ – te waaki ni kimoa irouia aomata are a tatara am screen ni karekei nako rongorongom.
- E bua ke e kimoaki am kaombiuta, smartphone ke am tablet.
- Mwakuri ni kimoa aika karaoaki iaon kombiuta aika kakabonganai te botanaomata.
- Kimoan rongorongoia aomata man te kombiuta are kakabonganai te botanaomta.
Kamanoko raoi
Am kaombiuta ae bon am bwai/Smartphone/Tablet:
Te oi ni kanganga ae na riki nakon am bwai ngkana ko mena n ana tabo te botanaomata, bwa te wifi n te tabo anne e kona n aki mano raoi aron kabonganakina ao e na kona n reke angaia aomata aika taani kimoa n karekei baika ko karaoi online. A kona n rawea am password ao ni wareki naba am email. E na riki aio ngkana arona bwa te connection imarenan am bwai ma te Wifi e aki encrypted (kamanoaki) ke tao tabemwang a karaoa te hotspot ae nwamwanaia te koraki bwa a na taku bwa e bon raoiroi ma n mano kabonganakina.
Ngkana bon te connection ae mano, ao ko na bon bae n tuangaki bwa ko na karina te ‘key’ ae kanga aio aron tarana: 1A648C9FE2.
Angana naba teuana bwa ko na tuangaki bwa kona log in ni kariniko n te internet. Te aro aio are e na tuangaki are tabena bwa ko a online n te tabo teuana ke n te outero. E aki kainanoaki te kamanomano rinanon te encryption.
Ana tabo te botanomata ae mano ibukin te WiFi
- Ti ngkana ko kabongana te web page ae mano, bon tai kanakoa ke karokoi rongorongo aika kaineti ibukim ngkana ko kabongana ana WiFi te botanaomata.
- Ni bon angaraoina, bon kabongana am data are ko kaboa ke, ngkana e angaraoi, ana Wifi te tautaeka ae bon kanakoa (free government-proved Wifi).
- Taan bitineti ni kabane a bon riai ni kabonganai network aika mano, encrypted Virtual Private Network (VPN).
- E kakawaki bwa e updated man mwakuri raoi am antivirus/antispyware software ao firewall imwain ae ko kabongana ana Wifi n ana tabo te botanomata.
- Ke ngkana ngaia, ko kona ni kabongana am mobile broadband, bwa e mano riki kabonganana. Aikai a kona n reke ngkana ko kaboi n te namwakaina ke ko bon kaboi ngkana ko kainanoi.
- Bon tai kitana am kaombiuta, smartphone ke tablet n akea ae tararuaia.
- Taratara raoi irouia kain rarikim bwa ko aki ataia ngkana a bon mamatakuakina te bwai ae ko karaoia online. Ngkana ngaia ao nora kabongana te privacy filter ae kona n totokoa tarakin am screen mairouia aomata aika tekateka n angam aika uoua. Te katoto bon te 3M product, rongorongona ikai.
Kaombiuta ibukia te botanaomata
- Tai karaoa te bwakamwane ae na kona n reke iai am passwords ke rongorongom ae kakawaki n aron nambwan am credit card.
- Ngkana ngaia ao kabonganai program aika kona n totokoi kimoa n aron ae a na kona n tuoi ngkana iai spyware imwain ae ko kabonganai kombiuta ae kabonganaki naba irouia te botanaomata.
- Ngkana ko a tia ni kabongana te kaombiuta, uringa ni kabongana te browser tool ni kamaunai mwin am mwakuri ke files ao cookies, ao kaitiaka raoi mwim.
- Kamanoi raoi passwords ake ko na kabonganai ni kabonganakin te browser’s internet options menu. Ngkana ko aki ata arona, rinea te browser help ibukin buokam.
- Kataia naba ni manga bita taian passwords ake koa tia ni kabonganai ni Kaombiuta ake ibukia te botanaomata ngkana ko okira mwengam.
- Ngkana ko kabonganai account man te webmail n aron gmail, Hotmail ke Yahoo! ni wareki am meeri, noria raoi bwa ko kabongana te web link ae mano.
- Taraia raoi bwa antai ae mamataukiroiko mai akum ke tabonangam.