Taian Kanganga
Te Bobwai
- Katanoata ni babakanikawai aika karaoaki irouia taan uruaka te tua, a kakatokai taekan kaa aika a rang boraoi, ma aia tareboon nambwa ae aki mwakuri man kewe bwa aongkoa ngaiia taan kabonakoi bwaai, a kairoroa kanakoan te mwane nakoia rinanon te bwakamwane ae aki eti ao angina bon mai tinaniku.
- Kaboan te kaa ae kimoaki, e kona ni kaibibitaki nambwana ma nambwan te kaa ae e a tia n write off ke n aki kona ni manga kabonganaki, ma bebwana aika kewe.
- Ngkana ko kuba ni kaboa te kaa ae kimoaki, ko na bon teimatoa ni kabwaka boona n aron te boraraoi n am finance e ngae ngkana e a kaokaki te kaa nakon te tia bwaibwai.
- Kaboan te kaa ike a botaki iai uoua ke e raka riki mwaitia ao ni manga karaoaki nakon models aika boou (a kinaki b a te ‘cut and shut’).
- Kaboan te kaa ae karaoaki n aron katotongan kaa tabeua ao e kabongana naba te nambwa plate ae kimoaki man te kaa ae ti te aekakina teina ma te kaa are ko kaboa. Te aekaki ni mwakuri aio kanga e aki kimoaki te kaa n rabwatana raoi. Ma ko na bon teimatoa n tiatinaki ibukin boon te parking ke te kabubuti ke n irekereke ma titiraki nakoim ibukin te kaa are katotongaki raoi teina nakon am kaa ane ko kaboa anne.
- Emails ni kewe aki toki n tangira am login ao taekan am card ibukin te bobwai bwa aongkoa ngaiia taan kabonakoi bwaai iaon aia websites.
Te kabobwai
- Taani babakanikawai n te bobwai – taani kimoa aikai a kewe bwa aongkoa ngaiia raoi taani kakabonakoi bwaai – ao a kateibo iaon kaa are a na riai ni kaboaki rinanon te PayPal (te bobwai online) ke aanga riki tabeua ma a bane ni kairua ke ni kewe aia details ake anga.
- Kambwana ni kabonakoi kaa aikai a na tuangko bwa ko na pay te deposit ae e na bon refund nakoim ibukin karaoan am bobwai ma ngaiia ao anakin am kaa are ko kaboa mairouia.
- Am bwakamwane e na bon aki karaoaki ke ni kaoti mwina imwin ae ko kabwaka boon kanakoan te kaa nakoim, n ikotaki ma bwakamwane rinanon ana cheque te bangke ke mwakuri riki ni kewe.
- Taian kewe iaon kanakoan am kaa nakoim – ko na kaungaki bwa ko na kabwaka boon kantokan am kaa nakoia taan kabonakoa te kaa ma i Abatera.
- Ane a na roko iroum rongorongo inanon te text bwa iai ae kan kaboa am kaa, ao a kakaea angaia bwa e aera aki kona n taetae ma ngkoe iaon te tareboon. Waaki aikai a kona n irekereke ma te waaki ni kimoa ae ngkana ko kaeka nakon texts ma tareboon ake a roko, a bon tiatiniko n te mwaiti ni mwane ae bubura.
- Ane a na roko naba emails ni kewe ibukin kainanoan am login ke tabeua am details iaon am card aongkoa mairouia taan kakabonakoi bwaai man aia websites.
Te Bobwai ae mano
- Kabwaka boon am kaa nakon te aomata are ko a bon tia n nora rabwatan te kaa irouna. Bon tai karaoa te kanakomwane nako Abatera, n irekereke ma te (deposit) ibukin te kaa ae ko tuai n noria ke n tuoa raoi, ke ni karaoa te boraraoi iaon te bwakamwane ngkana iai te kanganga n taai aika a na roko (payment protection).
- Ngkana iai te kaa ae ko anganaki boona n te bo ae bebete ke boraoi, anne kanga kanikinaean te kewe. Tuoa n tainako boon kaa aika a na kabonakoaki ao kabotaua ma ane ko anganaki.
- Bon tuoa raoi te kaa (raoiroi karaoana n te ngaina) ma bebwana imwain ae ko anganako boona. Tuoa naba ana maire (mileage) n ana miita te kaa ao kabotaua ma ane oti n iaon bebwana ke baika a kona ni kaotia. Iaon kaa aika mane (ke kaan rimoa) tarai raoi naba nambana iaon ana miita bwa a boraoi. Tara raoi tein te kaa ma ana mileage ane kaotia.
- Tuoa – ke na tuoaki irouia aika rabakau – tuoa bwa te kaa ane tiaki te kaa ae manga karaoaki rabwatana (man uoua ke bati riki rabwatan taian kaa).
- Tuoa te kaa n ana auti te tia kabonakoa ao tara te address bwa titebo ma ane koreaki ni bebwana. Taraia raoi bwa te tia kabonakoa te kaa bon ngaia ae taua mwin te kaa, rimwi ao e na bon tiaki ngaia ae na riai ni kabonakoa te kaa.
- Taraia raoi bwa ana kanikina te kaa bon titebo ma ane iaon bebwana (Vehicle Identification Number). Te nambwa aio e rereke iaon bitin te kaa, iaon kiratin moana ke ian ana kain tekateka te driver. Tuoa bwa e na aki bitakaki.
- Karekean naba rongorongon raoi te kaa aio rimwi ao e na tia ni kimoaki, e a bane taina, e na uruakaki ke te kaa ae tuai n itiaki boona (finance).
Kabonakoan bwaai ae mano
- Taraia raoi bwa te tia nora butin te kaa (test driver) iai ana licence ao iai naba ana insurance ibukina. E kona n okiriko kanganga ngkana iai te kabuanibwai ae riki.
- Tai katikua taan kan kabo kaa n ti ngaiia (rimwi ao a na butinako n aki oki) ma am kaa, taua kingin aia kaa iroum ao bon tai katikua n nim n aia kaa.
- Ko na bon aki angania kingin te kaa ma bebwana ni karokoa ko a bon ataia bwa e a tia n roko boon te kaa inanon am account n te bangke.
- Tai kakanakomwane nako Abatera.
- Tai kabwaka te deposit ae mwaiti.
- Tai nibwaraeakina kanakoan am kaa – te tia bobwai ae raoiroi e na bon tataninga ni karokoa e a rinnako te mwane.
- Taratara raoi n aron kaboan te kaa:
- Rabwatan te mwane (cash) – tuatua bwa ko na anganaki te mwane n te bangke, eaonga ni baiti tuoana bwa bon te mwane raoi ke tiaki ao ni karinaki n te tai ae waekoa.
- Cheques – bon tai angan te tia kaboa te kaa am kaa ni karokoa e oti mwin te kabwakamwane n am account n te bangke.
- Bank drafts – e aki rang raoiroi n aron ae bon te mwane, ngaia are karaoia kanga te bwakamwane n te cheque.
- Kabonganan te Online banking ni kabwakamwane bon teuana te anga ae rang mano man raoiroi bwa e totokoa kabonganan te mwane ae mwaiti inanon baim ao kanganga naba n aron te cheques.
Ao ibukin taian bwakamwane online, karaua taraiko raoi man baikai:
- Tai kaekai ke kauki links aika ko aki onimakin ke spams man kambwana ke aomata aika ko aki kinaia ke n atai aroia.
- Imwain ae ko kabongana am card ibukin te payment iaon te website, ko riai n ataia raoi bwa ko mano n teniua baikai:
- E na kaoti kanga taran te roka (padlock symbol) i tabon am browser, e na kaoti te roka aio ngkana ko na kataia n log in ke n register. Bon taraia raoi bwa tamnein te roka e na aki kaoti iaon te page are ko mena iai …. e kona ni kaota aio bwa kanga te waki ni kimoa.
- Te address e riai ni moanaki man ‘https://’. Te ‘s’ e tei ibukin ‘e mano’ (secure).
- Ngkana ko kabongana te version ae boou iaon am browser, te address bar ke aran te site e na bitaki nakon te kirin.
- Karaua raoi taraia bwa a bane n eti raoi taekan am bobwai imwain ae ko kamatoa am bwakamwane.
- Rinea raoi am password ae mano ao tai kaotia nakon temanna ke temanna, bwa ko aki kona n onimakinia.
- Log out n tainako man websites aika ko kabonganai ke ko register nako iai ibukin kamanoan rongorongom.
- Kainan am browser e aki tau ibukin kawakinan baika riai ibukim.
- Kawakini ritiiti (receipts).
- Uringa are te bobwai ma te credit card e rang korakora manom iai nakon anga ni bobwai ake tabeua n irekereke ma te kimoa, boraraoi ao aki karokoan bwaai.
- Tuoa raoi am credit card ao am statements man te bangke imwin am bobwai n noria bwa e bon eti te mwaiti ae ko tiatinaki iai n akea te mwakuri ni kimoa ae karaoaki ibukin te bobwai.
- Taraia naba bwa e na iai ana antivirus mani mano raoi am kombiuta imwain ae ko rinnako n online.
- Ngkana ko kabongana te wireless network, ko na mano naba iai ngkana ko kabongana.
Ngkana iai am kanamakin
- Ngkana e roko iroum te email ae ko kakoaua bwa mairouia taani kimoa, tai kaeka nako iai, ma kanakoa nakon te department are tabena man te email are roko iroum ao kataia totokoi aekaki n email aikai n roko iroum.
Ribotinna
Ngkana ko namakiniko bwa ko a tia ni babakanikawaiaki n te kabo kaa:
- Riboti taekana nakoia bureitiman
- Riboti nakoia naake tabeia n te website bwa a na ibuobuoki ni kakaia koraki aikai ao ni kataia ni kamanoia aomata man aekaki ni mwakuri aikai