English

Firewalls

Te intanete bon ana tabo te botanaomata, are nanona bwa te kombiuta ae e toma ma te intanete e kona n noori ao toma ma te kombiuta ae e toma naba. Te firewall bon te oo imarenan te intanete ao am kombiuta ke am network. Ko kona n taraia bwa kanga te uaatiman ae e kakaraoa ana mwakuri n totokoa rinia aomata n am kombiuta ngkana akea araia ibuakoia aomata aika iai kariaiakaia, ao n totokoa naba otinakoia aomata ngkana akea kariaiakaia. 

E kamanoko te firewall mai irouia:

  • Taan ninia (hackers) am kombiuta.
  • Worms (mwata) – rinanin taian viruses aika a ewewe man teuana te kombiuta nakon teuana rinanon te intanete.
  • Tabeua outgoing traffic (data aika a otinako man am kombiuta) aika a reke man ana mwakuri te virus.

Tera te bwai ae e AKI karaoia te firewall:

E aki tau korakoran te firewall n ti ngaia ibukin te kamanomano, ma e kona ni karaoa te moan totoko. Ko na riai naba ni kabonganai aanga n totoko riki tabeua aika a kabwarabwaraki n te website aei. Ma e ngae n anne, iai tokin korakoran ana kamanomano ke bon akea ana kamanomano te firewall:

  • Ngkana ko a tia n anga te kariaia bwa a na kona n toma kombiuta tabeua nakon am bwai n itoman.
  • Ngkana e mate mwina, tiringaki ke iai nnen te tabo ibukin te katomatoma.
  • Angiia viruses.
  • Spam.
  • Karinakin (installations) te spyware.
  • Rinanin te mwakuri n iraa ke n ioawa i aon te intanete.
  • Ngkana ko a tia ke e a tia te virus ni karaoa te ‘mataroa ni karaba’ n te firewall.
  • Aomata aika a kona n rin n am kombiuta ke am network.
  • A karinaki data n te kombiuta ao tiaki rinanon te intanete, n aron bwaai n itoman aika iai aia USB, te CD/DVD ao a mwaiti riki.
  • Urubwai imwin ninian te network.
  • Traffic ae e tara n ae bon te koaua.

E ngae n anne, bon akea mai ibuakon aika i eta ae e na tukiko bwa ko na AKI karina te firewall, ibukina bwa e aki tau te firewall n tii ngaia ibukin te kamanomano ae e bwanin.

E raoiroi riki ae ko katautaua bwa te service provider n am intanete e AKI katauraoa te firewall, ngaia are taraia raoi bwa e na reke am software ae moan te tamaroa ibukin kamanoam.

Rinanin taian firewalls

Oin am firewalls

A riai ni karinaki oin am firewalls i aon kombiuta ni kabane aika a toma ma te intanete bwa a na tararua (ao n totokoa, ngkana e riai) te traffic i aon te intanete. A kinaaki n tabetai bwa ‘software firewalls’ ke ‘desktop firewalls’.

Te Windows Firewall bon te firewall ae e raoiroi ibukim. E aki kaboaki, ao e airi ma ana operating systems te Windows. E bon maiu irouna te Firewall n te Windows 8, Windows 7 ao te Vista, ngaia are ko riai n aki raraoma ibukin kamaiuana.

Ko kona n onea mwin te Windows Firewall ma bon oin am firewall ae ko rineia, n ikotaki ma tabeua ake a rin ibuakon ana packages tabeua te internet security, ke te firewall software are bon ti ngaia ae e kona n anaaki man te intanete, ae iai ibuakoia aika a aki kaboaki.

Hardware firewalls

A na bae ni kainanoa te hardware firewall taian bitineti aika a tau buburaia ao aika a bubura – n ikotaki ma bon oin am firewalls – are e a nakon tein aia IT infrastructure. A kona taan ibuobuoki iaon te IT n am bitineti ke mai itinaniku n anga aia taeka n rabakau, ni karekea, ni karina ao n karaoa raoi te hardware firewall ae te kabanea n tamaroa ibukin kainnanon am bitineti.

Taraia bwa e maiu mwiin am Windows Firewall

N te Windows 8 ao Windows 7, nakon Control Panel, rinea System and Security, ao imwina ko rinea Windows Firewall. E oti ana state te Windows Firewall  i aan Home ke work (private) networks.

N te Windows Vista, nakon Control Panel, rinea Security, ao imwina ko rinea Windows Firewall. E na oti ana state te Windows Firewall.

N te Windows XP, nakon Control Panel, rinea Security Center. E na oti ana state te Windows Firewall.

Jagon Baster

USB

Universal Serial Bus: te kawai n reitia kaombiuta ao peripherals n aron te external storage, te keyboard ao te MP3 players.

Traffic

Kabutan te information n te network ke te internet.

Spam

Commercial e-mail aika aki butimwaeaki ke n tangiraki. A kinaki naba n araia ae te junk e-mail.

Firewall

Te hardware ke te software ae karaoaki bwa e na totokoia taan rinnako n akea kariaiakaia nakon taian kaombiuta ke network i aon te internet.