Bangke

Kanganga

• Ko kona ni kamwaneaki n taian email ao tareboon ni kewe bwa ko na kaota am password ao rongorongo riki tabeua aika a kakawaki. 
• Iraeakin rongorongom ae e riki man taian virus ke spyware, anganakiia taan ioawa te kariaia bwa a na rin n am bank account ao rongorongom riki tabeua aika a kawakinaki i aon am kombiuta. 
• E kona te malware i aon am kombiuta ni kanakoi rongorongo nakon am bangke ae e kaokoro ma are ko bon kanakoi – n aron rongorongon te aomata are ko kanako mwane nakoina. E kona naba te malware ni karaoi taabo ni kamwane man kumean am browser n aron ae e kangai ‘karina am password ae e bwanin’ i aon te website ae e onimakinaki. E aranaki te urubwai aei n tabetai bwa te ‘Man in the browser’ attack.  

Kabonganan am Bangke ae e mano

• Ko riai n aki kaoti am passwords ke rongorongom aika a kakawaki ngkana ko kaeka te email, te tareboon ke te reta aika a kewe n roko man am bangke ke taabo aika a tararua te mwane. A aki kona bangke n kanakoi taian email nakoim bwa ko na anga rongorongo akanne nakoia. Ngkana a reitaki am bangke nakoim ao a na bon kabongana raoi aram (tiaki ‘Sir’ ke ‘Madam’) ao tao tabeua riki anga ni kakoaua n aron te postcode ke mwakoron nambwan am account. Ngkana ko aki raoi koaua n te email, reitaki ma am bangke n aanga n reitaki riki tabeua.
• Kabongana n taainako te intanete ae e mano raoi ngkana ko kan toma ma am bangke. Tai kabongana te Wi-Fi ae e uki nakon te botanaomata n akea boona – e ngae ngke e rang angaraoi – e kona n aki mano ao a kona tabeman n tarataraiko ngkana ko kabongana am bangke online.
• Kakaea ‘https’ ni moan te address ao tamnein te roka ae e oti n te browser frame (te tabo ni kakae).
• Bon tii kakawara ana website am bangke man karinakin te address n am browser ke kabonganan te bookmark (te tabo are ko kanikinaea) are ko karaoia ibukin kabonganan te website ae e eti. Reitaki n tainako ma te bangke ngkana ko kakoaua raoi bwa e a tia ni kabonganaki rongorongom (Noora Kamanoan Rongorongom).
• Kabonganai passwords ke PINs aika a kanganga.
• Taraia raoi bwa a mwakuri ao man tia ni kabouaki am antivirus/antispyware software ao e mwakuri te firewall imwain ao ko log in n am bank account.
• Kabongana te password ao te PIN ae e kakaokoro ibukin teuana te website.
• Tai kaoti am passwords ke PINs nakoia aomata tabeman ke ni korei bwa ko aonga n uringi.
• Tuoi n taainako am statements man te bangke, ao ngkana ko nora te raka ni karaai mwane, waekoa n ribotinna nakon am bangke.
• Katokii rokon taian paper statement ao karaoa am online banking aika a roroko aia kauring i aon am tareboon.
• A kai anaaki ao man warekaki taian paper statements.
• Karekei Windows updates aika a boou.
• Taratara raoi ngkana ko kabonganai kombiuta ibukin te botanaomata n rinnako n am bank account.
• Taratara raoi am screen mai irouia taan ‘irae ni kaninganinga’.

Kabonganan kakoaua ae te Two-and Multi Factor

Angiia bangke a kabongana te two factor authentication ni karekea riki te kakoaua ibukin kinakim ae e matoatoa riki nakon tii kabonganakin taian password. Two factors bon ‘tebwai ae ko ataia’ (riki bon am username ao password) and ‘am bwai ae iai iroum’, n aron am bank card ae iai ana card reader, ke tao bon te device ae bon okoro n aron ana SecureKey te HSBC. Te code are ko anganaki, e bon ti onoti ibukim, ao e kakaokoro ni katoa te tai are ko log in iai.

E kantaningaki bwa a na mwaiti bangke ao kambwana ibukin tararuan te mwane aika a na kakorakoraa riki kamano ia ngkana a kabongana te bangke iaon te mobile-ao app, man kabonganakin bwaai ni kakoaua aika e nakon nimaua mwaitia aika a kabonganai services ibukin taabo aika a kakaokoro bwa e na anga kakoauan ae titebo te tabo ae e mena iai te bwai n itoman ma te tabo ae e mena iai tia bwaibwai n te account, ao e na kona ni kinaa te bwanaa.

Rapport

Tabeua bangke a anga riki te security software ae e onoti ibukin kamanoam inanon am tai ni kabongana te bangke online. E ataaki te rapport software, bwa ko kona n download n akea boona man bangke aikai ao man kamanoi mwiin taian kabanemwane irarikin are bon ana mwakuri te internet security software.

Rongorongo riki tabeua

A bane bangke n iai irouia bwaninin rongorogon te kamanomano online i aon aia website, n ikotaki ma rongorongon mwakuri n iraa aika a tabangaki.

Kawara naba:

AntiPhishing.org Te Global Anti-Phising Working Group.