English

Kamanoam

Taian Kanganga

Te anga ni karekemwane ae tiein ke reitinako (e kinaki n arana ae te Pyramid Scheme)

Te pyramid scheme bon te waaki ni babakanikawai ke te berita nakoia aomata bwa e na baiti okin aia mwane n te mwaiti ae bubura riki ma imwin aia kabwakamwane nakon te aomata are e mena i etaia ni wakin te tiein ni karekemwane...

Coronavirus & Manom iaon te Internet

N te tai aei, ao te bwai ae rang kakawaki n aia iango aomata nako n te aonnaba ae bwanin bon tararuakia, raoraoia, aia utu ma rekerekeia man te Covid-19 (Coronavirus). E ngae n anne ao taai naba aikai e a bon aki kona raoi n...

Kaongora aika kewe (Fake News)

N taai aikai are a bon aki tararuaki kanoan te social media, e a rang rawata te channel iaon te kaongora online ao karaki, ake a bane n otinako bwa kaongora aika kewe man ririki ni katoa bong.  ...

Te tibwatibwa ae riao (oversharing)

Tibwan rongorongo n te aro ae riao e rotira n te aro ae ti aki kantaningaia. Ngkana ko bon tibwa tamneia (photo) raoraom ke am utu – ke ko a burenibwai naba n anganako rongorongon am bangke ke am passport – ko kona n kaoti...

Roronrikirake & Mwakuri n Ioawa i aon te Intanete

Te kanganga nakoia te roronrikirake ae a kabanea iraua te aoa iaon aia kaombiuta ke tablet n aia ruu ni matu e nang ataki ao e airi ma te kanganga n te marurung ao n te reitaki ma raoraoia ke aia utu. E ngae n anne, teuana...

Voucher / gift card scams

A voucher or gift card scam takes place when unsuspecting victims are approached by fraudsters and persuaded to pay bills, fees or debts using iTunes gift cards or other vouchers. ...

Tax Scams

Taian emails aika a kewe are aongkoa a roko man aobitin te tax ao ni imanonoiko ibukin kabwaka mwane ke n tuangkoa ibukin te mwane ae e na okiriko (refund),  ea kaman kakaraoaki inanon ririki. Te mwakuri ni kewe aio e nang...

Te Online Abuse

E a tia social media ni karaoa te kabanea ni bebete ibukira n te reitaki ae tawe mani bebete ma ara utu, raoraora ao ara reitaki, n ikotaki ma tibwakin baika ti a tia n rinanoni ao n tuangia raora tabeman ara iango ma ara koaua....

Kakamakan te aomata rinanon te email bwa a na karaoa te mwakuri ao ngkana aki ao e na kaotaki taekaia ae aki tangiria bwa e na ataki irouia aomata (Blackmail emails)

E a rang korakora ngkai rikiraken kanganga man taian emails aika kakamakaia aomata bwa a na kaoti taekaia nakoia te koraki rinanon aia contact list ibukin aroia ni mamataku n tamnei aika buakaka online (pornographic) ma ngkana ko...

Bwaai ni kairiribai (Hate Content)

E ngae ngke e anganira te internet te reitaki ae tawe ao e baiti  ma aomata aika bati n te tai ae ti teuana, e rang bebete naba butinakon iango ao bwaai ni kairiribai, aika bon irekereke ma te karaba ao te tararua ae...

Property Fraud

Property fraud occurs when fraudsters sell or mortgage your property without your consent. Property is usually the most valuable asset you own and can be sold and mortgaged to raise money. It is therefore an attractive target for...

Te kimoa iaon ana insurance baao ni mwamwananga (Motor Insurance Fraud (Ghost broking)

Te motor insurance e kinaki naba n arana ae te ‘ghost broking. E riki ngkana taan karaoi mwakuri n ioawa ke aomata a katanoata ae ngaiia bon taan mwakuri ibukin te insurance bwa aonga ni karaoi kimoa.  ...

Kabonganan te Loyalty Card ibukin te Mwakuri n Iraa

E a rang rikirake ngkai kabonganan te Loyalty scheme irouia taan bobwai, hospitality, entertainment, n te mwamwananga ao ai taan bitineti n te aro are kanga a katea te rabwata ae bubura ma n tiraua mwanena (billion pound...

Tuoan taian ruu ibukin manga karekean taian rongorongo aika a tia ni bua

Victims of investment scams (aomata aika a tia ni mwane n te waaki ni kewe ao n aonikai iaon te investment) a nang kai mwane n aekakin waaki aikai, follow-up scams ao te kewe ae irekereke ma te recovery room.  ...

Te waaki n ioawa ae korakora irouia aomata online (Online Radicalisation)

Radicalisation irouia extremist groups ke aomata a kona n karaoaki rinanon kawai aikai: te itaramata (face-to face) irouia kaina, n taian kurubu aika a barongaki n te community ao, e rikirake riki online. A taketenia aomata ke...

Tauan mwin am reitaki (Call Recording Services)

Tabeua websites a tia ni karaoaki iaona taian rawerawe ngkana iai ae call, ike ngkana ko reitaki nakon te rabwata teuana ao e kona n raweaki man kawakinaki mwina, n te aro are ko kona ni kaota mwin baika taekinaki ngkana iai te...

Taian kamwane nakoia taan bobwai ni kabwakan te mwane ibukin karekean te boraoi.

Subscription Traps e karaoaki ngkana ko sign up online ke iaon te tareboon ibukin bwaai aika ana tuoaki raoiroia n akea booia  ke ni uarereke booia (trials of products), mangaia ko a kunea bwa ko a rokanaki n akea am...

Keweam bwa ko na karaoi mwakuri n tangako ao e manga tibwaki nakoia aomata n akea am atatai ke kariaia.

Revenge Porn bon katokakin tamnei aika aki raraoi online – tamnein raom/buum ae koa tia n raure mangaia (ke ae ko bon taanga mangaia) n akea aia kariaia. Tamnei aikai a raweaki n tain te reitaki imarenaia uoman aomata. N...

Kimoakin aia Mwane Kaara (Pension)

Te pension e rang bongana ao te bwai ae kakawaki bwa aomata a onimakinna ibukin mauia n taai rimwi. E ngae n anne, n aekan naba bwaai aika kakawaki, a kona naba n riki bwa takete ibukin mwakuri n ribuaka, ioawa ao karikirake aika...

Social Engineering

Ngkana ko maroro iaon arom ni mano ke n tararuaki online, ‘social engineering’ e nanonaki n te mwakuri ni kababaia man kamwaneia aomata nakon karaoan mwakuri n irekereke ma kaotan rongorongoia ma rongorongon aia mwane…kanga...

Keweaia aomata bwa a na karaoi mwakuri n tangako nakoia raoraoia.

Webcam blackmail e nang irekereke ma aomata aika a kababaki bwa ana buti tabeua ke ni kabane aia kunikai imatan aia webcam, ao man tuangaki bwa a tia n raweaki tamneia ao te tamnei anne e na katokaki online ao/ke ena kaotaki...

Kimoakin rongorongon am bangke ae karaoaki n te tareboon irouia taan babakanikawai

Telephone Banking Fraud bon te mwakuri ni kewe ae ea rikirake naba n nang kakaraoaki. Taan tia kewe aki kewenia aomata aika taketenia online, ma a kabongana te tareboon. Aio aron karaoakina:  ...

Websites aika katoto (copycat websites)

Tenaan copycat websites bon taian katoto are aongkoa a karaoi naba mwakuri man te tautaeka ma rabwatan nako te tautaeka, ma bon tiaki tenaan sites ni koaua ao a tiatinia naba te koraki ibukin taian mwakuri ake aongkoa anga, ma n...

Ratting – Remote Access Trojans

Ko kabongana am kombiuta ke am bwai n itoman ni katoabong ibukin bwaai ni mwakuri ibukim ke aika a taburoroko, ngaia are e rang kakawaki bwa ko na kamanoa man viruses ao spyware. Teuana rinanin te spyware ae e a rang tabangaki...

Payday Loans

Payday loans let you borrow relatively small amounts of money for a short period – from a few days up to a month, until you get paid the following month. Available from internet sites and high street shops, payday loans can be...

Kakamakaia ke kuakia aomata rinanon te email ke anga n reitaki iaon te electronic communication (Cyberstalking)

E a kaman iai te waaki ae kakamakaia aomata ke kuakia aomata, ma inanon rikiraken kabonganan te internet, e a rang bebete riki karaoan mwakuri aikai ni kabubura nako riki aia mwakuri ao n rinnako online. Te mwakuri ae e aki...

Mwakuri aika bure n irekereke ma te mwane (Money Muling)

Ngkai taan kimoa a kakaei aia anga aika a na karaoi n irekereke ma karaoan te ioawa ke karaoan te mwakuri ae kaitara te tua, te mwakuri n irekereke ma te mwane e a tabe n rikirake karaoana.  ...

Totokoan Kimoakin Kinakim ao Rongorongom

Identity theft (kimoakin kinakim ao rongorongom) bon te kawai ae kabonganaki iai aram ma rongorongom n akea am kariaia ibukin karaoan waaki ni kimoa ma mwakuri ni kamangao aika a urua te tua. Identity theft e kona ni karaoaki...

Spam & Scam email

Te email bon te bwai n reitaki ae rang tamaroa ao bon aia bwai naba n reitaki kambwana nakoim ibukin kaongoraeam bwaai ao mwakuri aika a boou. E ngae n anne, e katoatai te email ni karokoi bwaai aika a aki tangiraki, a kamaraki...

Kateimatoan manon taian mwakuri

Trades Approval Websites (Websites aika a kariaia te trades)

A mwaiti websites aika a tia ni wakinaki n ririki aikai ike te botannaomata a kona ni kabonganai ni kakaei tradespeople. Tradespeople ke kambwana iai aia profiles iaon aia sites...

Kakaean te mwakuri (job searching)

Kakaean te mwakuri online bon ngaia ngkai teuana te anga ae rang tabangaki man kabonganaki. E ngae n anne ao n aekan baika karaoaki online, kakaean te mwakuri e airi naba ma tabeua kanganga ae...

Adult Content

There are a number of precautions you should observe when visiting websites featuring adult content. Firstly, the popularity of such sites means they have become a favoured way of criminals to spread malware, which can have a...

Taian TV ae a kona ni mwakuri n ai aron te kaombiuta.

Smart TVs (a kinaki naba bwa Connected TVs) a ikota te television ma te internet. Ngkana ko toma ma te internet,...

eCards

E tabe n rikirake kinakin te eCards (e maiu man te iti ke te greeting cards online) inanon ririki aika bwakanako. E rang angaraoi ao e boraoi ao e kaunga naba ngkana ko kabongana ni kanakoi am kamauri nakoia raoraom ao kain am...

Tangoan te auti ni maeka n te aro ae mano man taian babakanikawai

Te mwakuri ni kewe ae irekereke ma tangoakin taian auti ni maeka e bon waaki naba, ma ibukin ae e a nang korakora katanoatakin rentals...

Te Reitaki ni Karekenano Online ae Mano

Taabo n reitaki n karekenano (dating sites) online bon aekakin te mwakuri ni ikatoatoa are a kariaia aomata bwa...

Te Takakaro n te mwane online (Online Gambling)

Online gambling e noraki bwa e korakora rikirakena ma kinakina n ririki aikai, ao taan takakaro e...

Te motirawa & kabaean te mwananga (Holiday & Travel Booking)

Ngkana ko kabongana te internet ni kakaea ke ni kabaea am motirawa ke ni karaoi mwamwananga tabeua, te aonnaba e a bon mena naba i tabon baim....

Takakaro n te intanete

A mwaiti takakaro n te kombiuta ma tabeman riki taan takakaro ae e karaoaki i aon te intanete, man te console (bwai n takakaro), kombiuta, bwai n itoman ke n taabo n reitaki i aon te inatanete. Angia taan takakaro a karabai...

Webmail

Webmail, n aron Hotmail, Yahoo! Mail ke gmail – ke are man taian internet service providers – a kabebetea aron te email man kombiuta aika a kakaokoro, smartphones ao tablets. E ngae n anne,...

Anga ni kamanomano

Digital Legacies (Aia information aomata online ake a tiku imwin mateia).

Ngkana a mate aomata, a katikui imwia aia bwai ao aia mwane nakoia taan bwaibwai n aron ae aia utu, raoraoia ke rekerekeia ke charities. Aio e a kaman baireaki inanon karaoan te kaburebwai (will) ke – ngkana akea te kaburebwai...

Te kakae iaon te Internet

Ibukin rikiraken mwaitin bwaai iaon te internet, rongorongo aika ko kainanoi a nang kakai reke ni kabonganakin search engines n aekakin Google ao Yahoo! N reitaki ma bonganaia taian search engines aikai,...

Kariaiakan kabwarabwaran ao aron tein te mwakuri (Accepting Terms & Conditions)

Ngkana ko kabongana te internet, ao ko na aki toki n tuangaki bwa kona kariaia (accept) te Terms ao Conditions imwain ae ko waaki nako ni bobwai, ko bangke, ko...

Arom i bon iroum n akea kumekumeam irouia aomata

Kateimatoan te privacy (arom aika raba n riai n aki ataaki) ngkana ko online e nang kakawaki ibukin totokoan kimoakin kinakim ma rongorongom (identity theft) ke totokoan mwakuri ni kewe ao ni mwanibuaka (fraud)....

Kabonganan te Kaombiuta n ana tabo te botanaomata

E a rang bati ngkai kabonganan te kaombiuta, smartphones ke tablets n ana tabo te botanaomata n aron are bon kakabonganaki n te mwenga ke n taabo ni mwakuri (office).  ...

Te ara ae ko karaoia bwa ti angan rinakom n tuoi am bwai n te kaombiuta.

Am passwords bon te kawai ae tabangaki ni kaota raoi kinakim ngkana ko kabonganai taian website, email accounts ao am kaombiuta (rinanon User...

Kabonganan te Intanete n te Aro ae e Mano

E a tia ni ibita aron maiura te intanete –...

Te ioawa nakon te aine ke te mwane online

E a bita ngkai aron ara konabwai te internet ni karekei rongorongo, n reitaki ni maroro ma raora, n taekin ara iango, n tibwai baika ti a tia n rinanoi ao n maroroakin tabeua baika a kakawaki iroura. Te rabakau aei (technology) e...

Rongorongon te iti n totoko ibukin COVID-19 aika a kairua, aki rang koaua & aika a oteaki.

A tia n itinaki aomata ae nakon te birion mwaitia n te aonnaba ao ae bon tabe naba ngkai n rikirake mwaitia aika a itinaki ni katoa bong ibukin COVID-19. E rang uarereke mwaitia aika a tia n ituaki ke n rin n te onaoraki ke ni...

Onean mwiin Windows 7

Ngkana ko bon teimatoa ni kabongana te Microsoft Windows 7 n am kombiuta, ko na riai n ataia ae e a tia n toki ana boutoka Microsoft ibukin te operating system aei man 14th Tianuare 2020. Ibukin aei, e...